Պատուհանը փակեք, սըր

Ձեզ թվում է՝ ամենահին պառլամենտը անգլիակա՞նն է: Ոչ: 13-րդ դարում Հովհաննես Անհող արքան հարկադրված էր ստորագրել «Ազատությունների մեծ խարտիան», որի համաձայն արքան իրավունք չուներ նոր հարկեր սահմանել՝ առանց արքայական խորհրդի համաձայնության: Դա առաջին պառլամենտն էր:

Պատմականորեն պառլամենտը կատարում էր իշխանության և հասարակության շփման հարթակի դերը՝ ներկայացնելով հասարակությանը իշխանության մեջ: Աստիճանաբար՝ իշխանության և ժողովրդի կոնֆլիկտը հարթողի դերակատարից պառլամենտը վերածվեց պետական կառավարման կառույցի: Աշխարհի ամենահին պառլամենտները եղել են Մեն կղզիներում (Տինվալդ) և Իսլանդիայում (Ալտինգ): 979-ից Տինվալդը գործում է մինչև այսօր, 930-ից գոյություն ունեցող Ալտինգը պաշտոնապես չի գործել միայն 1801-1845-ին, թեպետ ոչպաշտոնական նիստեր եղել են: Այս ամբողջ պատմությունից մնաց խորհրդարանի՝ ժողովրդի ու իշխանության հաշտարարի դերը, որ կատարում է հազար տարի ու ավելի: Իսկ կատարո՞ւմ է: Հիմա: Հայաստանում:
Մայիսի 18-ից կսկսի աշխատանքները Հայաստանի Հանրապետության յոթերորդ խորհրդարանը՝ վեցերորդ գումարման Ազգային ժողովը: Ինչպե՞ս ենք մենք վերաբերվում մեր խորհրդարանին: Խորհրդարանները Հայաստանում եղե՞լ են ներկայացուցչական, արտահայտե՞լ են ժողովրդի կամքը իշխանության առաջ:

Նոր խորհրդարանում կլինի մեկ կոալիցիա՝ ՀՀԿ-ն ու ՀՅԴ-ն կստորագրեն համագործակցության նոր փաստաթուղթ՝ նախարարական պորտֆելները դեռ չեն բաժանել, ընդհանուր հայտարարի են եկել ծրագրերում: Կանոնակարգի համաձայն՝ իրենց ընդդիմություն կհայտարարեն «Ելքն» ու «Ծառուկյան» դաշինքը: Ընդդիմություն կլինի «Ելքը»: Գագիկ Ծառուկյանը, առնվազն մեկ տարի, չի լինի ոչ իշխանություն, ոչ ընդդիմություն, նա հիմա չի ուզում իշխանության մաս դառնալ, համարում է, որ ամենահարմար ժամանակը 2018-ի ապրիլն է: Իսկ այդ ժամանակ պատասխան պիտի ստանա իշխանության գլխավոր հարցը՝ ո՞վ է լինելու վարչապետ՝ Կարեն Կարապետյա՞նը, թե՞ Սերժ Սարգսյանը: Եթե Հանրապետության հրապարակ վերադառնա Սերժ Սարգսյանը, կձևավորվի արդեն միֆական դարձող ազգային համաձայնության կառավարությունը, որի մաս կկազմի ԲՀԿ-ն:

Մանդատ ստացողներից հայտնի են միայն «Ելքի» պատգամավորները, մյուս երեք կուսակցություններում շարունակվում է տուրևառը: Ստվերում գործում են թե Ռոբերտ Քոչարյանը, որ փորձում է ՀՀԿ-ում ու ԲՀԿ-ում յուրայիններ հավաքագրել, թե Կարեն Կարապետյանը, ում խորհրդարանում հենարան է պետք՝ պաշտոնավարումը շարունակելու համար, ստվերում են ներկուսակցական մանդատաբաշխման գործընթացները: Նոր խորհրդարանը աշխատանքները պիտի սկսեր ապրիլի 27-ին, ՀԱԿ-ՀԺԿ-ի՝ ընտրությունների արդյունքների վիճարկման դիմումը Սահմանադրական դատարանին լրացուցիչ ժամանակ տվեց ներկուսակցական որոշումների համար: Փաստացի՝ ՀԱԿ-ը ևս մեկ անգամ խաղաց իշխանության դաշտում: ՈՒ ի՞նչ: Ոչինչ: ՍԴ-ում դաշինքը ներկայացնող Լևոն Զուրաբյանն ինքը գործընթացն անվանեց ֆարս, որը, սակայն, չի բացատրում, թե ինչներին էր ֆարսը պետք: ՍԴ դիմումը ներկայացվեց ապրիլի 14-ին, քննարկումը սկսվեց 25-ին, 28-ին մերժվեց դիմումը: ՍԴ նախագահ Գագիկ Հարությունյանն ասաց. «ՀՀ Սահմանադրական դատարան դիմած կուսակցությունների դաշինքի անդամ ՀԱԿ-ի կողմից տեղամասային ընտրական հանձնաժողովների շուրջ 94 տոկոսում նշանակված բոլոր անդամները, առանց բացառության, ստորագրել են քվեարկության արդյունքների վերաբերյալ բոլոր արձանագրությունները՝ ըստ էության վավերացնելով այդ տեղամասերում քվեարկության արդյունքների հավաստիությունը: Նման իրավիճակներում Սահմանադրական դատարանում իրավական վեճի նախաձեռնումը ոչ թե ընտրական իրավունքի պաշտպանության խնդիր է հետապնդում, այլ դառնում է ինքնանպատակ ու քաղաքական շահարկումների տեղիք է տալիս»:
Վճռի հրապարակման պահին դիմումատուները դահլիճում չէին:

Նրանք վճիռը գիտեին դիմումը ներկայացնելուց առաջ: «Ես չեմ կարծում, որ այսօր ճշմարտությունը կհաղթանակի, բայց մի օր դա ազգովի անելու ենք: Ես այս ֆարսին մասնակցելու որևէ ցանկություն չունեմ»՝ ասել էր Լևոն Զուրաբյանը: Փաստացի՝ նա հայտարարում է, որ ֆարսը ուրիշի ցանկությա՞մբ էր: Եվ՝ ո՞ւմ: Ի վերջո՝ ՀԱԿ-ի համար ի՞նչ տարբերություն՝ ապրիլի 27-ին, թե մայիսի 18-ին են Բաղրամյան 19 մտնում ընտրություններում հաղթածները: Իհարկե, Լևոն Զուրաբյանը վստահ էր, որ ևս հինգ տարի խորհրդարանը «ցնցելու» է, ինչպես հինգ տարի առաջ էր հայտարարում: Բայց նա այնքան հայտարարություններ է արել, ինչպես ՀԱԿ-ը ընդհանրապես, որ առանձին հայտարարությունները հիշելն անիմաստ է: Նոր Ընտրական օրենսգիրքը ՀԱԿ-ը համարում էր իր հաղթանակը, վստահ էր, որ իշխանափոխության հնարավորություն է տալիս: Գովաբանում էր ինքն իրեն, որ էլեկտրոնային տեխնոլոգիաներ ներդրվեցին ընտրական գործընթացում, տեղադրվեցին տեսանկարահանող սարքեր, քվեարկությունից հետո հրապարակվելու են ընտրություններին մասնակցած քաղաքացիների ստորագրած ցուցակները: ՈՒ ի՞նչ: 4+4+4 «պատմական ձևաչափով» համաձայնությունները չտվեցին ԱԺ-ի դռան բանալին: Հաջողությունը եկավ, բայց ոչ ՀԱԿ-ի հասցեով: Եվ ոչ միայն ՀԱԿ-ի: Թեկուզ խորհրդարանը Հայաստանում ալտինգների ու տինվալդների համեմատությամբ մանուկ է, բայց մեր պատմությունն էլ ունի ավանդույթներ ու արժանի է պատմագրվելու: Ընդունեք, որ 2017-ի Ազգային ժողովում կատարվեց աննախադեպ բյուրեղացում: Փաստ է, որ խորհրդարանական ընդդիմադիր դաշտը մաքրվեց: Դա իսկապես պատմական իրողություն է: Հայաստանում խնդրահարույց է ոչ միայն իշխանությունը, այլև ընդդիմությունը: Ավելին՝ ընդդիմադիր քաղաքական ուժերն իրենց նույնիսկ ընդդիմություն չէին անվանում, այլ՝ ոչիշխանություն, որ քաղաքագիտական նոնսենս է: Ակնհայտ էր, որ այդ վիճակը չի կարող երկար շարունակվել՝ ջրերը պիտի զուլալվեն: Ջուր պղտորելու նրանց ժամանակը սպառված է: Իշխանություն-ընդդիմություն զուգահեռը հստակ պիտի լինի ու հստակ պիտի գործի՝ չմտնելով կուլիսային գործարքների դաշտ: Փաստը, որ այլևս խորհրդարանում չեն ոչ ՀԱԿ-ը, ոչ ՕԵԿ-ը, ոչ «Ժառանգությունը», հիանալի հնարավորություն է ազատվելու նավթալինահոտ պոպուլիզմից ու դեմագոգիայից, որից արդյունք ակնկալելն անհեթեթ էր: Նախկին նախագահներ Ռոբերտ Քոչարյանն ու Լևոն Տեր-Պետրոսյանը ընտրություններում ձախողվեցին ոչ պատահաբար, ոչ միայն սխալ մարտավարության պատճառով, սխալ էր ռազմավարությունը՝ բաժանիր, որ տիրես: Ինչ-որ պահից երկու նախագահներն ունեին նույն շահերն ու նույն նպատակները և միայն անձնական ամբիցիաները նրանց միավորվելու հնարավորություն չտվեցին: Երկուսն էլ հերթով կորցրին Գագիկ Ծառուկյանին իր ԲՀԿ-ով, ու դա նույնպես ընդհանուր ռազմավարական սխալ էր նրանց ակտիվում: Արթուր Բաղդասարյանի ՀՎԿ-ի պարտությունն ապացուցեց, որ նույնիսկ ՕԵԿ-ի ռեբրենդինգը չի օգնում, երբ քաղաքական պահանջարկ չկա: Իսկ պահանջարկը մարեց այն պահից, երբ նրանց չարտոնվեց ընտրակաշառք բաժանել: ՈՒ դա դատավճիռ էր: Իրենց համար: Մաքուր օդ խորհրդարանի համար:

Իրապես մաքուր օդի համար փոփոխություններ պետք է լինեն խորհրդարանական մեծամասնության մեջ, դա այս գումարման խորհրդարանին չի սպառնում: Դեռ հայտնի չէ, թե ովքեր են մանդատներ ստանալու ՀՀԿ-ում, բայց խնդիրը ոչ այնքան նրանք են, որքան բուն ՀՀԿ-ի քաղաքական դերն ու գործունեությունը: Փաստացի մենք անցումային շրջանում ենք՝ ոչ միայն հին Սահմանադրությունից նորին, այլև կառավարման հին բուրգից նորին, և այս պահին երեք խնդիր կա քաղաքական դաշտում՝ տեսանելի ու անտեսանելի.
1. Ի՞նչ է կատարվում իշխանության ներսում: ՀՀԿ-ն մնո՞ւմ է մեկ մարդու կուսակցություն, թե՞ կատարվում են ոչ տեսանելի բաժանումներ ՀՀԿ նախագահի ու առաջին փոխնախագահի համակիրների: Այս հարցը տեսանելի պատասխան կստանա միայն 2018-ի ապրիլին: Ընթացիկ տասնյակ պատասխաններ կշրջանառվեն, բոլորն էլ հավաստի կթվան, բայց չեն լինի, քանի դեռ որոշում չեն դարձել: Պատասխանից կախված են կուսակցության դերն ու նշանակությունը քաղաքական կյանքում և Սերժ Սարգսյանի ու Կարեն Կարապետյանի կարիերաները: Բացառվում է, որ նրանք մնան երկուսով՝ իշխանությունը երկու գլուխ չի ունենում, նույնիսկ Հայաստանի պես երկրում, որ քաղաքագիտությունից շեղումները օրինաչափություն է դարձրել: Մնալու է մեկնումեկը: Շատ մեծ հարց է՝ իսկ Սերժ Սարգսյանը իսկապես ուզո՞ւմ է մնալ մի իրավիճակում, որից օր առաջ անվնաս ձերբազատվելը մեծ հաջողություն կհամարեր ցանկացած ողջամիտ մարդ:

2. Ի՞նչ է կատարվելու արտախորհրդարանական քաղաքական դաշտում: Զրկվելով ֆինանսական աղբյուրներից՝ որոշ կուսակցություններ կարող են դանդաղ անէանալ, բայց նրանց անէանալուց խնդիրները չեն անէանում: ԱԺ-ից դուրս մնացածները դեռ միավորվելու միտումներ չեն դրսևորել: Լևոն Տեր-Պետրոսյանը երկու անգամ քաղաքական նզովքներից հետո գերադասեց լռել ու սպասել իրադարձությունների ընթացքին: ՀԱԿ-ը հայտարարեց, որ ՄԻԵԴ է դիմելու ընտրությունները անվավեր ճանաչելու հայցով: Արթուր Բաղդասարյանից ու ՀՎԿ-ից ընդհանրապես ձայն չկա, ասես չեն էլ եղել: Րաֆֆի Հովհաննիսյանը ԱՄՆ-ում է, «Ժառանգությունը» նորից սպասում է նրան, ինչպես իր ամբողջ պատմության ընթացքում: ՕՐՕ-ից ընտրություններից հետո անցած մեկ ամսում հոդաբաշխ մեկնաբանություններ չեն եղել իրենց անելիքների մասին՝ նրանք գերադասում են խոսել ուրիշների մասին, և դա ջուր պղտորելու նույն հին հիվանդությունն է: Տրամաբանական կլիներ նրանց միավորումը և որոշ ժամանակից նաև հայտարարությունը, որ մնում են ժողովրդի հետ ու առաջնորդելու են փողոցային ընդվզումները: Դա, իհարկե, սիմվոլիկ հայտարարություն կլինի, եթե նրանք չգեներացնեն բողոքները: Նույնիսկ այդ դեպքում մեծ հարց է, թե ինչո՞ւ պիտի մարդիկ նրանց հետևից գնան ստանալու իրենց խնդիրների լուծումը: Մնում է հին տարբերակը՝ սպասել, թե ինչ հրահանգներ կստանան նրանցից, ում շահերը սպասարկել են ու պատրաստ են սպասարկել՝ նոր իրավիճակում:

3. Խորհրդարանում միակ ընդդիմություն դարձած «Ելքին» անցած մեկ ամսում վարկաբեկելու փորձերը խորհրդարանում չհայտնվածների դաշտից էին: Հեշտ է տուրք տալ մտայնությանը, որ առանց Բաղրամյան 26-ի համաձայնության ոչ ոք չի կարող պատգամավոր դառնալ, ուրեմն եղել է գործարք: Իսկ եթե չի՞ եղել: Եթե լիներ գործարք, նրանք ԱԺ կմտնեին ոչ թե ինը հոգով, այլ նվազագույնը կրկնակի, որ կարողանային իշխանությանը անհրաժեշտ խնդիրները լուծել, բայց նրանք ստացան այնքան մանդատ, որքան Հայաստանում ձայն չվաճառած քաղաքացի գտնվեց: Հինգ տարում իր գործունեությամբ դաշինքը պիտի իր ընտրողների ձայնը լսելի դարձնի օրենսդիր մարմնում՝ հնարավորինս ազդելով որոշումների ընդունման ու քաղաքական մթնոլորտի փոփոխության վրա: Քաղաքական մթնոլորտի փոփոխությունը ամենակարևոր խնդիրն է, որի լուծումը հաջորդ խորհրդարանական ընտրություններում ուժերի հավասարակշռության պատկերն է պարզելու: Արդեն այսօրվանից:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ
Հ. Գ. 7-րդ գումարման խորհրդարանը բոլոր հնարավորություններն ունի նոր որակ ու նոր մակարդակ բերելու՝ պահանջարկը կա, առաջարկը պիտի ապահովի «Ելքը», որ այլ ելք չունի՝ հայտնվելով իշխանության ու ժողովրդի միջև: «Ելքը» պարտավոր է լինել նոր բովանդակության, նոր մտածողության և նոր արժեքների ընդդիմություն, այլապես կրկնելու է նախորդների պատմությունը: Իսահակ Նյուտոնին հիշո՞ւմ եք: Բացի խնձորների պատմությունից: Նա Լորդերի պալատի պատգամավոր էր և պատմության մեջ մտավ միակ ելույթով՝ «Փակեք պատուհանը, սըր, փչում է»:
Ո՞վ կփակի այս խորհրդարանում պատուհանը:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ